Η έρευνα Μ.Α.Μ.Α. σχετικά με την Καισαρική Τομή και τον Κολπικό Τοκετό (Μητέρες Απαντούν Μαιευτήρες Ακούν) Μέρος 1ο

Ως όρος, η καισαρική τομή συμπεριλαμβάνει τη γέννηση του εμβρύου και την έξοδο του πλακούντα και των εμβρυικών υμένων διαμέσου της χειρουργικής τομής, που διενεργείται επί των κοιλιακών τοιχωμάτων και της πρόσθιας επιφάνειας της μήτρας¹. Η πρώτη καισαρική τομή, που πραγματοποιείται σε μία έγκυο, καλείται πρωτογενής ενώ οι επόμενες περιγράφονται ως καισαρική τομή επί εδάφους προηγηθείσας καισαρικής τομής - δις προηγηθείσας, κ.ο.κ.. Προγραμματισμένη καισαρική τομή ονομάζεται εκείνη, που εκτελείται πριν την έναρξη του πρώτου σταδίου του τοκετού ή πριν από την εμφάνιση διαφόρων επιπλοκών της εγκυμοσύνης, που θα την καθιστούσε επείγουσα². Κολπικός τοκετός καλείται το σύνολο των φαινόμενων δια των οποίων πραγματοποιείται η έξοδος του εμβρύου και των λοιπών στοιχείων της κύησης (πλακούντα, υμένων κ.τ.λ.) εκ της μήτρας προς τον έξω κόσμο δια μέσου του πυελογεννητικού συστήματος μετά την 24^η εβδομάδα της κύησης³.

Τις τελευταίες δεκαετίες καταγράφεται μια συνεχής άνοδος των ποσοστών των καισαρικών τομών επί του συνόλου των γεννήσεων, το οποίο έχει ξεπεράσει κατά πολύ πλέον το ανώτερο επιτρεπτό όριο του 15% που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας⁴. (“Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για οποιαδήποτε γεωγραφική περιοχή να παρουσιάζει ποσοστό καισαρικών τομών μεγαλύτερο του 10-15%”, WHO⁵). Πιο συγκεκριμένα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής το ποσοστό των καισαρικών τομών από 22,7% το 1990⁶ αυξήθηκε σε 27,5% το 2003⁶ και συνεχίζοντας την ανοδική του πορεία άγγιξε το 29,1% για το 2004 (αύξηση 40% από το 1996)⁷ το 30,4% το 2005⁸ και τέλος το 31,1% το 2006⁹ (αναγκάζοντας την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να ανακοινώσει στόχο μείωσης του προαναφερθέντος ποσοστού στο ενδεικνυόμενο 15%¹⁰ καθώς το ποσοστό επταπλασιάστηκε από το 4,5% του 1965 που είναι και το πρώτο επίσημα καταγεγραμμένο ποσοστό καισαρικών τομών για τις Η.Π.Α.¹¹).

Ανάλογα ποσοστά παρουσιάζονται παγκοσμίως με μερικά μόνο παραδείγματα 32% για την Κύπρο (2007)¹², 24,3% για το Ηνωμένο Βασίλειο 2006-2007¹³ (με τάση σταθεροποίησης καθώς η αναλογία των καισαρικών τομών προς το σύνολο των γεννήσεων στα νοσοκομεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Αγγλίας αυξήθηκε από 1 στις 6 γεννήσεις (1995-1996), σε 1 στις 5 γεννήσεις (2000-2001) και τελικά να πλησιάσει την αναλογία 1 στις 4 γεννήσεις σχεδόν (2004-2005)¹⁴ , 26,3% για τον Καναδά (για το 2005-2006 με 18,6% το αντίστοιχο ποσοστό για το 2001-2002)¹⁵.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η περίπτωση της Βραζιλίας με ποσοστό καισαρικών τομών που εκτινάχθηκε από το 36% για το 1996¹⁶ σε ποσοστά που ξεπερνούν τον 70% για το 2000¹⁷ (ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα) με μεγάλες γεωγραφικές διακυμάνσεις ανά την επικράτεια, που φτάνουν και το 90%¹⁸, εξαναγκάζοντας το Υπουργείο Υγείας της Βραζιλίας να εκδώσει οδηγία σύμφωνα με την οποία το ποσοστό των καισαρικών στα δημόσια νοσοκομεία να μην ξεπερνά το 35%¹⁷.

Την τάση αύξησης του ποσοστού των καισαρικών φαίνεται να ακολουθεί και η Ελλάδα καθώς καταγράφεται την αύξηση του ποσοστού από 13% σε 31% για το διάστημα 1983 – 1998¹⁹. Η καταγραφή 34.575 γεννήσεων σε ένα πανεπιστημιακό νοσοκομείο από το 1977 έως το 2000 απέδειξε την αύξηση του ποσοστού των καισαρικών τομών από 13,8% (1977-1983) σε 29,9% (1994-2000)²⁰ ενώ η καταγραφή του ποσοστού των καισαρικών τομών στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης κυμάνθηκε από 36,7% (2002) σε 39,4% (2003), 34,8% (2005) και τέλος 35,5% (2006)²¹. Σημαντική φαίνεται να είναι η απόκλιση που σημειώνεται μεταξύ του ποσοστού των καισαρικών τομών σε δημόσια νοσοκομεία 41,6% (1/2002, Αθήνα) έναντι 53% του ιδιωτικού τομέα (1/2002, Αθήνα)²². Δυστυχώς δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για το πανελλήνιο ποσοστό καισαρικών τομών και το πώς διαφοροποιείται ανάμεσα στα νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ. και τις ιδιωτικές κλινικές σε βάθος χρόνου παρά μόνο σποραδικές μελέτες.

Η αυξητική τάση, που παρατηρείται, επιβάλει τον προσδιορισμό εκ νέου των ενδείξεων της καισαρικής τομής αλλά και την αξιολόγηση της επίδρασης των ψυχολογικών αλλά και κοινωνικών παραγόντων, που θα οδηγήσουν τον ιατρό - από κοινού με την μέλλουσα μητέρα - στην λήψη της απόφασης για τη διενέργεια καισαρικής τομής. Η συστηματική καταγραφή του ποσοστού των καισαρικών και των επιπτώσεων τους θα αποδείξει περίτρανα, ότι αποτελεί ένα θέμα όχι μόνο υγειονομικού ενδιαφέροντος αλλά και κοινωνικοπολιτικού επηρεάζοντας άμεσα εκτός από τις ίδιες τις μητέρες και τα νεογνά, τα ασφαλιστικά ταμεία, την χρήση (και ενδεχομένως την κατάχρηση σε κάποιες περιπτώσεις) των υπηρεσιών υγείας αλλά και την κοινωνία εν γένει, καθώς μέρος του πλέον παραγωγικού κομματιού της υποβάλλεται σε χειρουργικές επεμβάσεις, που θα την θέσουν εκτός παραγωγικής διαδικασίας για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, με μεγαλύτερο ποσοστό επιπλοκών μετά την γέννηση του νεογνού και με σαφές το ανώτερο επιτρεπτό όριο των τεσσάρων καισαρικών τομών ανά επίτοκο.

Ο κολπικός τοκετός παραμένει ακόμα η μέθοδος εκλογής για τους μαιευτήρες εντούτοις η διενέργεια της καισαρικής τομής φαίνεται να κερδίζει συνεχώς έδαφος και στην Ελλάδα. Η βελτίωση των χειρουργικών συνθηκών (πρόοδος της αναισθησιολογίας, βελτίωση των μαιευτικών τεχνικών και των χειρουργικών αναλώσιμων, η εξέλιξη της φαρμακολογίας – αναισθησιολογικά φάρμακα, αντιβιώσεις κ.τ.λ.-, οι μεταγγίσεις αίματος, η δημιουργία και ανάπτυξη Μονάδων Εντατικής Θεραπείας) έχει οδηγήσει στη μείωση των περιεγχειρητικών και μετεγχειρητικών επιπλοκών, καθιστώντας την καισαρική τομή ιδιαίτερα ανταγωνιστική ως επιλογή από τον μαιευτήρα έναντι του κολπικού τοκετού.