Παρασκευή, Ιανουαρίου 02, 2009

Η κηδεία του Χάρολντ Πίντερ




«Γι' αυτό σου λέω, φρόντιζε τους νεκρούς»
(Επιμ: Β. ΓΕΩΡΓ.)



Ούτε παπάς ούτε ραβίνος έψαλε στην κηδεία του Χάρολντ Πίντερ, που έγινε σε πολύ στενό κύκλο την Τετάρτη στο κοιμητήριο του Κένσαλ Γκριν κάτω από τον γκρίζο ουρανό του Λονδίνου. Μόνο κάποια κείμενα που ο ίδιος είχε διαλέξει διαβάστηκαν. Ο Πίντερ, ξέροντας ότι η ζωή του τελειώνει, είχε αφήσει ακριβείς οδηγίες στους δικούς του.
Η χήρα του Πίντερ, λαίδη Αντόνια Φρέιζερ, προσέρχεται στο κοιμητήριο παρέα με τον γιο της Ντέμιεν ΦρέιζερΠερίπου περίπου άτομα αποχαιρέτησαν με συγκίνηση τον μεγάλο συγγραφέα. Εκτός από τη χήρα του, Αντονία Φρέιζερ, τα παιδιά και τα εγγόνια της, ήταν εκεί ο θεατρικός συγγραφέας Τομ Στόπαρντ, η συγγραφέας Εντα Ο' Μπράιαν, ο σκηνοθέτης Ρότζερ Χάργουντ κ.ά. Απουσίαζε ο μονάκριβος 50χρονος γιος του Ντάνιελ, που έχει τόσο αποξενωθεί από τον πατέρα του που δεν χρησιμοποιεί εδώ και χρόνια το επίθετο Πίντερ και ζει σαν ερημίτης. Ηταν μία από τις μεγάλες και ομολογημένες πληγές στη ζωή του συγγραφέα. Ο Ντάνιελ δεν του συγχώρεσε ποτέ ότι εγκατέλειψε τη μητέρα του, ηθοποιό Βίβιαν Μέρτσαντ για να παντρευτεί τη λαίδη Αντονία Φρέιζερ, χρεώνοντάς του τη σταδιακή της επαγγελματική παρακμή και τον αλκοολισμό της, που την οδήγησε στον θάνατο σε ηλικία 53 χρόνων (1982).Η πιο συγκινητική στιγμή της τελετής ήταν όταν ο σπουδαίος ηθοποιός Μάικλ Γκαμπόν (ο Πίντερ τον θεωρούσε μοναδικό εναπομείναντα διάδοχο των ιερών τεράτων σερ Τζον Γκίλγουντ, Λόρενς Ολίβιε, Ραλφ Ρίτσαρντσον, Πέγκι Ασκροφτ) διάβασε απόσπασμα από τη «Νεκρή Ζώνη», ένα από τα κορυφαία θεατρικά έργα του Πίντερ, που μάλιστα παίζεται αυτή την εποχή με τεράστια επιτυχία στο Λονδίνο με πρωταγωνιστή τον Γκαμπόν. Ο Πίντερ τρεις μήνες πριν είχε ζητήσει από τον αγαπημένο του ηθοποιό να διαβάσει το συγκεκριμένο απόσπασμα στην κηδεία του. Και είναι πραγματικά σπαραχτικό.
Ο Μάικλ Γκαμπόν και ο Τομ Στόπαρντ ήταν δύο από τους λίγους συγγενείς και φίλους που παρέστησαν στην εντελώς πολιτική (ούτε παπάς ούτε ραβίνος) κηδεία του ΠίντερΑντιγράφουμε από τη μετάφραση του Παύλου Μάτεσι για την παράσταση της «Νεκρής ζώνης» από τον Αντώνη Αντύπα:

«Θα μπορούσα μέχρι και το προσωπικό μου λεύκωμα με τις φωτογραφίες να σας δείξω. Οποτε θα βλέπατε εκεί μέσα μια φυσιογνωμία που ενδέχεται να σας θυμίσει τη δικιά σας, δηλαδή όπως ήσασταν κάποτε.
Θα βλέπατε και άλλες φυσιογνωμίες, σε ημίφως αυτές, πρόσωπα ή εν μέρει, μάγουλα, σαγόνια, σβέρκους ή μάτια υπό σκιάν, λόγω καπέλου: μπορεί να σας θυμίσουν πρόσωπα άλλα, που γνωρίζατε κάποτε, που τους νομίζατε νεκρούς εδώ και χρόνια, αλλά που θα σας ρίξουν μια φευγαλέα ματιά, αν σας βαστάει να κοιτάξετε κατάματα τα φιλικά φαντάσματα.
Να αποδεχθείτε την αγάπη που εκπέμπουν τα αγαθά φαντάσματα. Διαθέτουν όλη αυτή τη συγκινησιακή φόρτιση... παγιδευμένη. Να υποκλιθείτε μπροστά της.
Φυσικά, δεν πρόκειται ποτέ τους να την εκδηλώσουν, όμως πού ξέρεις... πόση ανακούφιση μπορεί να τους χαρίσει αυτό, πού ξέρεις πόσο μπορούν να ξεκουνηθούν... έτσι αλυσοδεμένα όπως είναι... μέσα στην κρυστάλλινη τεφροδόχη τους.
Το βρίσκεις απάνθρωπο... να τα ξεκουνήσεις, τη στιγμή που είναι καθηλωμένα, φυλακισμένα; Οχι... όχι. Βαθιά, βαθύτατα μέσα τους λαχταρούν ν' ανταποκριθούν στο άγγιγμά σου, στο βλέμμα σου και, όταν χαμογελάσεις, η χαρά τους... δεν έχει όρια.
Γι' αυτό σου λέω, φρόντιζε τους νεκρούς έτσι όπως θα 'θελες κι εσύ να φροντίζουν εσένα τώρα, εδώ, σ' αυτό που εσείς αποκαλείτε... ζωή σας».

Τα δάκρυα που προκάλεσαν τα παραπάνω λόγια, που ο Πίντερ είχε βάλει εδώ και χρόνια (1975) στο στόμα του ήρωα του Μπριγκς, στέγνωσαν από τη μοναδική «ελαφριά» στιγμή της κηδείας. Τότε που ο φίλος του και συμπαίκτης του στο πολυαγαπημένο του κρίκετ Μάθιου Χάρι Μπάρτον διάβασε το ποίημα του Φράνσις Τόμσον «At Lord's», μια νοσταλγική αναφορά στα βρετανικά αστέρια του αθλήματος στα τέλη του 19ου αιώνα. Διαβάστηκε ακόμα (από την ηθοποιό Πενέλοπε Γουίλτον) ένα απόσπασμα από τους «Νεκρούς» του Τζόις.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 02/01/2009


At Lord's

It is little I repair to the matches of the Southron folk,

Though my own red roses there may blow;

It is little I repair to the matches of the Southron folk,

Though the red roses crest the caps, I know.

For the field is full of shades as I near the shadowy coast,

And a ghostly batsman plays to the bowling of a ghost,

And I look through my tears on a soundless-clapping host

As the run-stealers flicker to and fro,

To and fro:

-O my Hornby and my Barlow long ago!

Francis Thompson

12 σχόλια:

Ένδειξη ζωής είπε...

1. The past is a mist.
Moonlight

2. When the storm is over and night falls and the moon is out in all its glory and all you're left with is the rhythm of the sea, of the waves, you know what God intended for the human race, you know what paradise is.

Party Time

3. Ι hate brandy ... it stinks of modern literature.

Betrayal



Farewell Harold!
Καλό ταξίδι!

Μαριλένα είπε...

εγώ είμαι με το μέρος του γυιου: αφού ειδε τη μητέρα του ετσι, λογικό-επόμενο ήταν να αποξενωθεί από τον πατέρα.

Spark D' Ark είπε...

@ένδειξη ζωής
μάλλον απόδειξη πρέπει να σε λέω από εδώ και μπρος.
διαμαντάκια από μόνα τους τα αποσπάσματα. respect.

@Μαριλένα
από ότι έχω διαπιστώσει με τη φτωχική αντίληψή μου, συνήθως τα ταλέντα και οι ιδιοφυίες σε 1 μόνο τομέα είναι εξαιρετικοί για αυτόν τον τομέα τους αποδίδουμε και την τιμή που τους αξίζει.


π.χ. ο Αινστάιν δεν μπορούσε να πάρει απλές αποφάσεις και για αυτό είχε 1 ντουλάπα με ολόιδια κουστούμια και πάλι δεν μπορούσε να αποφασίσει ποιο να φορέσει.

Μακάρι αυτό το μυαλό να μην είχε πληγώσει τόσο πολύ το παιδί του... αλλά δυστυχώς είχε και αυτός τις ατέλειές του όπως και εμείς....
ούτε το παιδί, ούτε τον πατέρα κατηγορώ, ούτε έχω κάτι έξυπνο να πω... μοναχά καλό ταξίδι και να βρει την ανάπαυση και την συγχώρεση αν τα'χει ανάγκη.

Μαριλένα είπε...

κοίτα, δεν τον κατηγορώ φυσικά.
δεν εγκλημάτισε, δεν έκανε κατι φοβερό.
απλώς, εγκατέλειψε την οικογένεια του (και δεν το λεω καθολου ειρωνικά)

ούτε καν αντιλεγω για το χαρισμα του
ή για το εξαιρετικο του ταλέντο

λέω απλώς,
πως οσο χαρισματικός και αν υπήρξε,
εγώ ειμαι παντα,
με το πληγωμένο παιδί.
ακομα κι αν αυτο είναι διακοσιων χρονων και οχι πενηντατριών.

ο τροπος που επιλέγει να κανει καποιος τη ζωή του, για μενα μετρά και στο πως εκτιμω το ταλέντο του.
για παράδειγμα, όσο ταλαντούχος κι αν υπήρξε ο Νταλί, (για μενα) δεν παυει να είναι το καθαρμα, που έβγαινε αγκαλια με τον Φράνκο και τον υποστήριζε.

παυω να βλέπω λοιπον, το οποιοδήποτε ταλέντο.
παύω κανονικότατα.

ειναι άδικο, το ξερω.
αλλά, δεν μπορω να κανω αλλιώς: αφού αυτο με καθορίζει..

Μαριλένα είπε...

όπως μου έχει επισημανει ο Χρόνης:
εσύ έτσι εισαι: άσπρο μαυρο, κλικ! κατεβαίνει ο διακοπτης :))

Spark D' Ark είπε...

@Μαριλένα
Αντί άλλου σχολίου θα μου επιτρέψεις να σου απαντήσω με ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια

Το νερό :Θηβαίος Χρήστος
Μουσική/Στίχοι: Θηβαίος Χρήστος


Είναι στο σύννεφο, είναι μέσα στο πηγάδι
είναι στο χιόνι και στα φρούτα του Μαγιού

Είναι στα μάτια, είναι στο ουράνιο τόξο
Είναι στον πάγο, στον ατμό του τηγανιού...

Είναι στη λίμνη, είναι στη γη, είναι στο στόμα
Ο άνθρωπος είναι νερό που περπατάει
και προχωράει απ' του πλακούντα τα νερά
κι ως τα νερά του τελευταίου ιδρώτα πάει...


Αϊε... το νερό είναι στοιχείο και στοιχειό

Είδα πόλεις να βαδίζουν στο σκοτάδι
για να γεμίσουν τους κουβάδες τους με φως
Είδα το Μόσταρ, είδα το Βελιγράδι
είδα τον Δούναβη να γέρνει τυφλός...

Ο Αξιός, ο Αχελώος κι η Κερκίνη
είναι αιχμάλωτοι πολέμου στις τιμές
του χρηματιστηρίου και της βιομηχανίας
και θα ξερνάνε ομολογίες φριχτές...

Αϊε... το νερό είναι στοιχείο και στοιχειό...

Μα όταν κάποτε θα υψωθεί η ευχή τους
θα πλημμυρίσουν τα νερά να εκραγούν
θα πάρουν από κει ψηλά όσα ζητήσαν
όσο νερό θα χρειαστεί να ξεπλυθούν

Όποιος βρομίζει το νερό βρομίζει ο ίδιος
και λένε πως το παρατσούκλι του θεού
κάποια μεγάλη φασαρία είναι εκεί πάνω
η φασαρία των νερών στους ουρανούς

Αϊε... το νερό είναι στοιχείο και στοιχειό...


Δίκαια θα ξαφνιαστεί εκείνος που θ' ακούσει
δυνατά στου κάτω κόσμου τις οθόνες
την πρώτη ερώτηση


“ποιον έχεις ξεδιψάσει ”

Καθένας μας θα ζυγιστεί με σταγόνες...



Αϊε... το νερό είναι στοιχείο και στοιχειό...

Adamantia είπε...

Φοβαμαι οτι αν κρινουμε καθε μεγαλο της τεχνης αναλογα με τη σταση του στη προσωπικη του ζωη ή τις πολιτικες του πεποιθησεις ελαχιστους θα αποδεχθουμε. Ο Πιντερ ηταν τεραστια μορφη για το θεατρο,καλο του ταξιδι.

Μαριλένα είπε...

μα, σαφέστατα έχετε δίκιο και καλώς το έχετε.
όλοι, έτσι λειτουργούν και έτσι πρέπει (να λειτουργουν).
καμμία σχέση μεταξύ ταλέντου και χαρακτήρα.

απλως, εγώ δεν μπορώ να τα διαχωρίσω. άδικο όπως ειπα και λιγο πιο πανω για τον όποιο "καλλιτέχνη" αλλά.. έτσι ειναι ραμμένο το κοστουμι και δεν αλλάζει


καλημερα, σας φιλώ
Σάββατοοο!!

Spark D' Ark είπε...

@Μαριλένα
Σε ζηλεύω που έχεις αυτήν την πολυτέλεια. Όσο οξύμωρο και αν ακούγεται.

Δήμητρα είπε...

Καλό του ταξίδι....
Καλησπέρα Σπαρκούλι.!

Spark D' Ark είπε...

Καλησπέρα Δήμητρα αν και στεναχωρημένη με αυτά που βλέπω στην τηλεόραση

http://www.youtube.com/watch?v=-Ga8ifhUK6A

Spark D' Ark είπε...

Tου Harold Pinter* / The Guardian

Αν μου ζητούσαν να διατυπώσω οποιαδήποτε ηθική αντίληψη όσον αφορά τη δραματουργία, αυτή θα ήταν: μην έχετε εμπιστοσύνη στον συγγραφέα που βάζει μπροστά την ανάγκη του να τον αποδεχτείτε, που δεν σας αφήνει καμιά αμφιβολία για την αξία του, τη χρησιμότητά του, τον αλτρουισμό του, που δηλώνει ότι η καρδιά του είναι στη σωστή θέση, μια παλλόμενη μάζα εκεί όπου βρίσκονται οι ήρωές του.

Αυτό το είδος συγγραφέα έχει απόλυτη εμπιστοσύνη στις λέξεις. Εγώ έχω ανάμεικτα αισθήματα. Οταν κινούμαι ανάμεσά τους, όταν τις ξεδιαλέγω και τις βλέπω να εμφανίζονται στη σελίδα, αντλώ σημαντική ευχαρίστηση. Ταυτόχρονα όμως έχω ένα άλλο ισχυρό αίσθημα για τις λέξεις, που δεν είναι άλλο από τη ναυτία. Είναι τόσο μεγάλο το βάρος των λέξεων που πέφτει πάνω μας κάθε μέρα, λέξεις που ο κύριος όγκος τους είναι μπαγιάτικη, νεκρή ορολογία. Η ναυτία αυτή είναι πολύ εύκολο να σε καταβάλει και να παραιτηθείς παραλύοντας. Φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι συγγραφείς γνωρίζουν αυτό το είδος παράλυσης. Είναι όμως εφικτό να αντιμετωπίσεις τη ναυτία, να κινηθείς μέσα της και να βγεις έξω, και τότε μπορείς να πεις ότι κάτι έχεις καταφέρει.

Η γλώσσα, κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, είναι πολύ διφορούμενη υπόθεση. Πολύ συχνά, κάτω από όσα λέγονται υπάρχουν αυτά που μένουν ανέκφραστα. Οι ήρωές μου δεν μου λένε τίποτα για την εμπειρία τους, τις προσδοκίες, τα κίνητρα, την ιστορία τους. Ανάμεσα στη δική μου άγνοια βιογραφικών δεδομένων γι’ αυτούς και σε όσα λένε, υπάρχει ένας χώρος που αξίζει να εξερευνηθεί. Εσύ κι εγώ, οι ήρωες που αναπτύσσονται σε μια σελίδα, είμαστε συνήθως ανέκφραστοι, φευγαλέοι, απρόθυμοι να αποκαλυφθούμε. Ωστόσο, μέσα από αυτές τις ιδιότητες αναδύεται η γλώσσα. Μια γλώσσα, επαναλαμβάνω, όπου κάτω από αυτό που λέγεται, κάτι άλλο εκφράζεται.

Η σχέση ανάμεσα στον συγγραφέα και τον ήρωά του πρέπει να είναι σχέση αμοιβαίου σεβασμού. Και αν φιλοδοξούμε να κερδίσουμε ελευθερία μέσα από το γράψιμο, δεν οδηγούμε τους ήρωες σε προκαθορισμένες και υπολογισμένες θέσεις, αλλά τους αφήνουμε θεμιτό χώρο για να κινηθούν, να κάνουν το δικό τους. Αυτό μπορεί να είναι εξαιρετικά οδυνηρό. Είναι πολύ ευκολότερο να μην τους αφήσεις να ζήσουν.

Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι δεν θεωρώ τους ήρωές μου ανεξέλεγκτους ή άναρχους. Η λειτουργία της επιλογής και της ενορχήστρωσης είναι δική μου. Πιστεύω όμως ότι συμβαίνει κάτι διττό. Ενορχηστρώνεις ΚΑΙ ακούς, ακολουθώντας τα ίχνη που άφησες για τον εαυτό σου, μέσα από τους ήρωες. Και κάποιες φορές βρίσκεται μια ισορροπία, όπου η εικόνα μπορεί ελεύθερα να γεννήσει εικόνα και μπορείς να διακρίνεις τον τόπο όπου οι ήρωες μένουν σιωπηλοί και κρυμμένοι. Μέσα στη σιωπή τους γίνονται για μένα πιο προφανείς.

Υπάρχουν δύο σιωπές. Η μια όταν δεν προφέρεται καμιά λέξη. Η άλλη όταν, μερικές φορές, ξεχύνεται ένας χείμαρρος λέξεων. Τα λόγια που ακούμε υποδεικνύουν αυτά που δεν ακούμε. Είναι μια απόδραση, ένα βίαιο, αγχωμένο ή κοροϊδευτικό παραπέτασμα καπνού. Οταν επικρατεί αληθινή σιωπή, νιώθουμε ακόμα την ηχώ όσων ειπώθηκαν, αλλά είμαστε πιο κοντά στη γύμνια. Μπορούμε να πούμε ότι η ομιλία είναι ένα συνεχές στρατήγημα για να καλύψουμε τη γύμνια.

Εχουμε χιλιάδες φορές ακούσει την κουρασμένη, θλιβερή φράση «έλλειψη επικοινωνίας», μια ετικέτα που επίμονα έχει κολλήσει στο έργο μου. Πιστεύω το αντίθετο. Πιστεύω ότι επικοινωνούμε πολύ καλά, με τη σιωπή μας, με αυτό που δεν λέγεται. Η λεκτική επικοινωνία είναι πολύ τρομακτική. Είναι τρομακτικό να μπεις στη ζωή του άλλου. Και το να αποκαλύψεις στους άλλους τη φτώχεια που υπάρχει μέσα σου είναι μια δυνατότητα που προκαλεί φόβο.

Δεν υποστηρίζω ότι ένας ήρωας θεατρικού έργου δεν λέει ποτέ αυτό που εννοεί. Ισα ίσα, ξέρω ότι έρχεται πάντα μια στιγμή που αυτό συμβαίνει, όταν λέει κάτι που ποτέ πριν δεν έχει πει. Και τότε, εκείνο που λέει είναι αμετάκλητο, δεν μπορεί να το πάρει πίσω.

Μια λευκή σελίδα είναι συναρπαστικό και τρομακτικό πράγμα. Από κει ξεκινάς. Ακολουθούν δύο άλλες περίοδοι του έργου: η πρόβα και η παράσταση. Ενας δραματουργός θα απορροφήσει πολλά πολύτιμα πράγματα από την ενεργή θεατρική εμπειρία. Τελικά, όμως, θα βρεθεί πάλι μπροστά σε μια λευκή σελίδα. Σε αυτή τη σελίδα υπάρχει κάτι ή τίποτα. Δεν το ξέρεις μέχρι να τη γεμίσεις. Και δεν έχεις εγγύηση ότι θα το μάθεις και τότε. Πάντα όμως αξίζει να το ρισκάρεις.

*Απόσπασμα από κείμενο που έγραψε το 1962 ο Πίντερ για την προσωπική του προσέγγιση στη δουλειά του δραματουργού.

[Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 11/01/2009]

http://theatreworld.wordpress.com/2009/01/11/%CE%BF-%CF%87%CE%AC%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%BD%CF%84-%CF%80%CE%AF%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%81-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CE%AC%CE%BB%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B1/