Θεατρική Ομάδα: Προβα Μυτιλήνης (Πανεπιστήμιο Αιγαίου) Έργο: Στο πανηγύρι του Αγίου-Οβίδιου Συγγραφέας: Αντόνιο Μπουέρο Βαλέχιο

Την Κυριακή 23/5/2010 η Θεατρική Ομάδα Προβα Μυτιλήνης (Πανεπιστήμιο Αιγαίου)στο Θέατρο Καμπέρειο παρουσίασε το έργο "Στο πανηγύρι του Αγίου-Οβίδιου" του συγγραφέα Αντόνιο Μπουέρο Βαλέχιο στα πλαίσια του 7ου Παννελήνιου Φεστιβάλ Φοιτηιτικού Θεάτρου.

Στο Πανηγύρι του Αγίου Οβίδιου (El concierto de San Ovidio ("The concert at Saint-Ovide Fair") (1962)

Συγγραφείς Αντόνιο Μπουέρο Βαλέχιο (1916-2000)

Μετάφραση: Ιουλία Ιατρίδη

Συντελεστές:

Παίζουν

Αθανασέλος Δημήτρης

Μπουσδούκος Γιώργος

Πέττα Δέσποινα

Γεωργιάδου Βαρβάρα

Θεολόγου Μαίρη

Κεφαλά Νάσια

Βαλσάμης Χάρης

Κωτσοπούλου Δανάη

Βουγιού Χρυσάνθη

Κατρή Μαργαρίτα

Σταυροπούλου Ήρα

Ζαχαριουδάκη Κρυστάλλη

Χωλ Δημήτρης

Χατζηιωάννου Νατάσα

Σαρλά Δήμητρα

Σταυρακάκης Γιάννης

Κυριαζίδης Φώτης

Καλογήρου Στέλλα

Χρίστη Φωτεινή

Γρηγοριάδου Γαλήνη

Σακελαρίδη Νιόβη

Μάνδηλα Ιωάννα

Καντρινάκη Μαρία

Βαριά Ιωάννα

Λένα Αθανασέλου

Βασάνου Πέννυ

Βαζέου-Nickless Ελπίδα

Πουλάκης Ορέστης

Σκηνοθεσία: Κοσμίδου Αλίκη – Πουλάκης Ορέστης

Τεχνική – Σκηνική Επιμέλεια: Λαζαρίδου Ολυμπία – Πολυράκης Θανάσης

Μουσική: Γιάννος Θάνος

Φώτα: Λαζαρίδου Ολυμπία

Αντιγράφοντας από το πρόγραμμα

«Υπόθεση: Μια ομάδα άπορων τυφλών μουσικών που ζουν από τις ελεημοσύνες και την προστασία του ιδρύματος που φιλοξενούνται. Καλούνται από έναν επιχειρηματία ταβερνιάρη να ανοίξουν για την χρονιά αυτή την γιορτή του Αγίου Οβίδιου, που προετοιμάζι ο ίδιος στο μαγαζί του. Ξεχασμένοι από την κοινωνία για τόσα χρόνια οι τυφλοί βλέπουν αυτήν την πρόταση σαν δώρο Θεού και φυσικά σαν τρόπο για να μαζέψουν κάποια λεφτά για τις ανάγκες τους.

Με την βοήθεια έμπειρων μουσικών και του επιχειρηματία, Βαλιντέν, οι τυφλοί αρχίζουν να ετοιμάζονται για την εμφάνισή τους και όπως όλα δείχνουν η τύχη τους χαμογελά. Τι γίνεται όμως όταν αντιλαμβάνονται ότι οι προθέσεις του Βαλιντέν δεν είναι και τόσο αθώες και η παράσταση που  θέλει να διοργανώσει αντί για μουσικό θέαμα είναι η σάτιρα και ο εξευτελισμός των τυφλών;

Το πανηγύρι του Αγίου Οβίδιου θίγει με τρόπο άμεσο και μερικές φορές σκληρό την στάση της κοινωνίας απέναντι στις μειονότητες. Προσπαθεί να μεταδώσει τις σκέψεις των ανθρώπων  που ζουν στο περιθώριο και το πώς πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και κακομεταχείρισης από ανθρώπους που η κοινωνία τους έχει μετατρέψει σε αδηφάγα όντα που επιδιώκουν το κέρδος με κάθε τίμημα. Από την άλλη πλευρά μας μιλάει για την ελπίδα, που υπάρχει ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες επιβίωσης, στην δύναμη της ψυχής, την πίστη στην επανάσταση προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός ρατσισμός και τέλος η προσωπική θυσία για το συνολικό καλό»

Πριν μιλήσω για την κριτική, νομίζω ότι θα άξιζε μία αναφορά στον συγγραφέα, έναν από τους κορυφαίους Ισπανούς δραματουργούς. Αναλύοντας τα δραματουργικά στοιχεία των θεατρικών κειμένων του παρατηρούμε ότι το κοινό τους σημείο είναι ότι μιλά για την τραγωδία του μεμονωμένου προσώπου την οποία αναλύει μέσα από μία κοινωνική και ηθική διάσταση. Η κριτική κατέταξε το έργο του στο συμβολικό θέατρο καθώς και στο ιστορικό θέατρο της κοινωνικής κριτικής και του δράματος.

1. Το συμβολικό θέατρο. Το απόλυτο σκοτάδι συμβολίζει την αμείλικτη σύγκρουση με μία πραγματικότητα, που δεν μπορεί ούτε να αποσυρθεί ούτε να μεταμφιεστεί. Μέσω της τύφλωσης ο Buero συμβολίζει τους ανθρώπινους περιορισμούς. Κατά συνέπεια η τύφλωση είναι σύμβολο της ατέλειας, η ανεπάρκεια της ελευθερίας και της κατανόησης του μυστηρίου της ύπαρξής μας και του πεπρωμένου μας στον κόσμο. Το άτομο δεν είναι ελεύθερο καθώς αδυνατεί να γνωρίσει το μυστήριο που τον πλαισιώνει. Το θέμα του μυστηρίου προβάλει στο έργο του συχνά, με τον δικό του συμβολισμό. Ο ονειροπόλος ( ο υφαντής των ονείρων)  είναι μια αναπαράσταση του μύθου του Οδυσσέα και της Πηνελόπης και ο θυσαυρός μια προέκταση της πραγματικότητας.

2. Η κοινωνική κριτική.  Τα έργα αυτά αναλύουν την Ισπανική κοινωνία με όλες της τις αδικίες, τα ψέματα και τη βία. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα έργα «Ιστορία μιας σκάλας» «Τα γράμματα με κλειστό το στόμα» και το «Φως του ουρανού» . Η «ιστορία μιας σκάλας» είναι πιθανώς ένα από τα πιο σημαντικά έργα της σύγχρονής του θεατρικής δραματουργίας (κέρδισε το 1949 το βραβείο Lope De Vega)  με τους τραγικούς χαρακτήρες και την αποκήρυξη των κοινωνικών συνθηκών της ζωής. Το έργο είχε μεγάλο αντίκτυπο χάρη στον ρεαλισμό του και το κοινωνικό του περιεχόμενο. Στο έργο προβάλει η αδυναμία των ατόμων να βελτιώσουν υλικά τη ζωή τους λόγω των κοινωνικών συνθηκών και την έλλειψη θέλησης

3. Ιστορικό Δράμα. Στα έργα αυτά ο Buero αντλεί το υλικό του από παρελθόντα έτη σαν τραμπολίνο ή καθρέφτης και μέσα από ένα πολύτιμο ορυχείο εννοιών τα μεταφέρει στο παρόν προσομοιάζοντάς τα με «μοντέλα» με την κοινωνιολογική έννοια του όρου (Ruiz Ramon). Στην κατηγορία αυτή ανήκει και το έργο που παρουσίασε η ομάδα. «Το κονσέρτο του Άγιου Οβίδιου, Παραβολή σε 3 πράξεις», παρουσιάστηκε το 1961 με κεντρικό θέμα την αναπαράσταση του θεάματος της ορχήστρας των τυφλών  του «Hospicio of the Fifteen Veintes”  που έλαβε χώρα τον Σεπτέμβριο του 1771. Με αφορμή αυτό το γεγονός ο Buero  αναπαριστά το δράμα μέσα από του οποίο με έναν τρόπο γκροτέσκο προβάλει η αδικία και η έλλειψη ηθικής. Το θέματα που διαπραγματεύεται είναι η χρησιμοποίηση του ανθρώπου από τον άνθρωπο και η πάλη του ανθρώπου για την ελευθερία του.

Οι ήρωες του Buero σε γενικές γραμμές παρουσιάζουν τα εξής χαρακτηριστικά:

1.      Παρουσιάζουν κάποιο σωματικό ή ψυχικό ελάττωμα

2.      Δεν ανάγονται με απλούς συμβολισμούς

3.      Πρόκειται για σύνθετους χαρακτήρες που υποβάλλονται σε μία διαδικασία μεταμόρφωσης κατά τη διάρκεια του έργου

4.      Τους μεταμφίεσε για τους κριτικούς είτε σε στοχαστικά είτε σε ενεργά άτομα. Οι πρώτοι στερούνται ενδοιασμών και ενεργούν κινούμενοι από τον εγωισμό ή τα χαμηλά ένστικτά τους. Όπου απαιτείται γίνονται σκληροί ή βίαιοι εάν κατά αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζουν τους στόχους τους. Δεν είναι κακές προσωπικότητες καθώς η διάκριση μεταξύ καλού και κακού δεν έχει θέση στο θέατρο του Buero. Οι στοχαστικοί αισθάνονται στεναχωρημένοι. Ο κόσμος στον οποίο ζουν είναι πάρα πολύ μικρός. Παρόλο που έχουν συνείδηση των ορίων τους, ονειρεύονται έναν ανέφικτο κόσμο, κάτι που τους οδηγεί στην αποτυχία καθώς δεν βλέπουν ποτέ τους στόχους τους να ικανοποιούνται.

Κλείνοντας την μικρή αυτή αναδρομή πρέπει να αναφέρουμε ότι ο Συγγραφέας έζησε στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας(1936-1939). Αδυνατώντας να μιλήσει για όσα συνέβαιναν -εξαιτίας της λογοκρισίας- χρησιμοποίησε τον συμβολισμό. Το «άπλετο σκοτάδι» που σκεπάζει τον τυφλό πρωταγωνιστή αποτελεί ευθεία αναφορά στα σκοτεινά χρόνια της πατρίδας του. Έχοντας αυτά τα στοιχεία υπόψη γίνεται κατανοητό ότι το έργο κινείται παράλληλα σε περισσότερα από ένα επίπεδα. Με αφορμή ένα ιστορικό γεγονός, αντιλαμβανόμαστε το πώς αντιμετωπίζονταν μία κοινωνικώς αποκλεισμένη ομάδα (οι τυφλοί)  τον 18^ο αιώνα. Αν λάβουμε υπόψη τον συμβολικό χαρακτήρα του κειμένου μπορούμε να αναρωτηθούμε ποιοι ήταν οι «τυφλοί» την αποχή του συγγραφέα…. Και ποιοι είναι σήμερα που το έργο ανεβαίνει ακόμα…. Αλήθεια.. τώρα που το λέμε λίγο σκοτεινά δεν είναι εδώ; Ανάψτε τα φώτα παρακαλώ!

            Το έργο παρουσιάστηκε στο Καμπέρειο θέατρο των Ιωαννίνων (Το θέατρο που χρησιμοποιούσε το ΔΗ.ΠΕ.Θ.Ι. μέχρι πρότινος που μεταφέρθηκε στο νέο του θέατρο κοντά στη λίμνη). Το γεγονός αυτό ήταν δίκοπο μαχαίρι για την ομάδα καθώς είχε σχεδόν την διπλάσια χωρητικότητα σε σύγκριση με το θεατράκι της ΘΕ.Σ.Π.Ι. και μπορούσε κάλλιστα να φανεί ανεπαρκής η συνήθης προσέλευση του κόσμου. Εντούτοις το θέατρο γέμισε όχι μόνο με φοιτητές αλλά και με γονείς με τα παιδιά τους (που εκμεταλλεύτηκαν την αργία της επομένης, την δωρεάν είσοδο και το γεγονός ότι ήταν σε κεντρικό σημείο της πόλης ). Από την άλλη… το παλιό και σχεδόν  εγκαταλελειμμένο θέατρο με την ξύλινη πολυκαιρισμένη σκηνή και τα λιγοστά έπιπλα για σκηνικά έδωσε μια άλλη ατμόσφαιρα στο έργο, που σε συνδυασμό με τους προβολείς, που φώτιζαν από απόσταση τους ηθοποιούς, έκανε το συγκεκριμένο θέατρο ιδανικό για το δεδομένο έργο.

            Κατά έναν περίεργο τρόπο το σύνολο της ομάδας και της παρουσίασης μου ενέπνευσε σεβασμό, πέρα από την υποβλητική ατμόσφαιρα του έργου. Ήταν εμφανές ότι η ομάδα είχε δουλέψει σαν σύνολο και εμφανίστηκαν εκεί πάνω σαν μια γροθιά, σαν αλυσίδα της οποίας κάθε κρίκος ήταν απαραίτητος για το αποτέλεσμα. Για παράδειγμα στην αρχή του δεύτερου μέρους και ενώ είχαν σβήσει τα φώτα, οι ηθοποιοί είχαν λάβει τις θέσεις τους στη σκηνή αλλά 1 σειρά φωτισμένων κινητών εκτελούσε χρέη ταξιθέτη. Οι ερασιτέχνες ηθοποιοί περίμεναν ακίνητοι και σιωπηλοί μέχρι να περάσει όλος ο κόσμος στο μισοσκόταδο και να καθίσει στις θέσεις του χωρίς να φανεί ίχνος εκνευρισμού για την καθυστέρηση αυτή.

            Στα θετικά σημεία του έργου η απλότητα στο παίξιμο. Ένα έργο εποχής που μπορούσε εύκολα να πέσει σε ρόλους μανιέρα και να καταλήξει γκροτέσκο (διάφορο από αυτό που έχει στο νου του ο συγγραφέας), σεβάστηκε απόλυτα το θέμα του και την προσέγγισή του. Χωρίς εξάρσεις και κορώνες, πέρασε από μία ακολουθία εικόνων και ιστοριών δικαιολογώντας κάθε στιγμή την επαγωγή αυτή. Με την αίσθηση του μέτρου, που απαιτεί μία ανάλογη προσπάθεια, ο σκηνοθέτης έσωσε την ομάδα από την αδυναμία της να αποδώσει με ρεαλιστική ακρίβεια την εποχή.

            Η έλλειψη οικονομικών πόρων είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν συχνά οι ερασιτεχνικές ομάδες. Άλλες παλεύουν με μία υποτυπώδη ενίσχυση από το πανεπιστήμιο, άλλες προσπαθούν και χωρίς αυτή με ίδιους πόρους. Η συγκεκριμένη προσπάθεια δεν είχε τα χρήματα να κάνει τουαλέτες ή άλλα ακριβά ρούχα εποχής. Τα ρούχα φαίνονταν ότι δεν ήταν ραμμένα από επαγγελματίες. Εντούτοις για ακόμα μία φορά φάνηκε ότι κάποια πράγματα διαφεύγουν της προσοχής των συντελεστών. Κατ’ αρχήν όταν θέλουμε να κάνουμε 1 κουστούμι και δεν έχουμε τα λεφτά, πρώτα μελετάμε το κουστούμι που θα θέλαμε να κάνουμε και μετά λέμε πώς μπορούμε να το κάνουμε πιο οικονομικό.

Οι καλόγριες είχαν το μαντίλι στο κεφάλι κομμένο πιο ψηλά από το ύψος των αυτιών, η ζώνη στην μέση ήταν από κορδέλα, που χρησιμοποιείται για διακόσμηση ορθόδοξων άμφιων, η όλη εικόνα των ράσων δεν αντιστοιχεί σε κανένα τάγμα και το μακιγιάζ της ηγουμένης με βαμμένο μάγουλο και στόμα ήταν ασύμβατο με τον ρόλο. Τα σακιά των τυφλών ήταν ευρηματικά καθώς τραβούσαν το βλέμμα παρά την ομοιομορφία τους αλλά τα πεντακάθαρα βαμβακερά μπλουζάκια από μέσα -αρίστης κατάστασης- καθώς και τα σύγχρονα παπούτσια ακύρωναν την εικόνα. Οι τυφλοί θα μπορούσαν να είναι ξυπόλυτοι και τα μπλουζάκια θα μπορούσαν να είχαν κοπεί έτσι που να φαίνονται σκισμένα και βρώμικα. (Και ήταν η δεύτερη ομάδα που δεν ήξερε να κάνει σωστά τον σταυρό των καθολικών).

Παρ’ όλα αυτά η παράσταση κράτησε τον ρυθμό της και ειδικά η ομάδα των τυφλών ήταν σαν μια γροθιά. Από το «σπουργιτάκι» των δρόμων (σαν μια μικρή Edith Piaf) μέχρι τον αρχηγό τους, που κράτησε την παράσταση μέχρι το τέλος ακολουθώντας πιστά την ιστορία. Πότε προστατευτικός, πότε ονειροπόλος ενσάρκωσε με ακρίβεια τον πρωταγωνιστή του Buero, στο πνεύμα του ιστορικού δράματος αλλά και του συμβολικού θεάτρου. Πειστικός στην σκηνή του φόνου, εκκωφαντικά σιωπηλός στην σκηνή του απαγχονισμού, καλός ή κακός; Θύμα ή θύτης; Απαντήσεις και ερωτήματα….

Πολύ καλή και η σύντροφος του Βαλιντέν ακολουθώντας την απλότητα στο παίξιμο. Δυστυχώς ο ηθοποιός που υποδύθηκε τον Βαλιντέν δεν κατάφερε να αποδώσει με ανάλογη ακρίβεια τον αριβισμό και την παρακμή έπρεπε αλλά ακολούθησε φιλότιμα τους υπολοίπους, παραπαίοντας κάποιες στιγμές στα όρια ενός αθέλητου γκροτέσκου. Η ηγουμένη αν και σαν εικόνα (ενδυματολογικά και μακιγιάζ) ήταν άστοχη, υπηρέτησε τον ρόλο της σωστά. Οι υπόλοιποι συντελεστές έπαιξαν με μεράκι και συνέπεια τους ρόλους τους βάζοντας καθένας την προσωπική του σφραγίδα ανάλογα με το ταλέντο του  και την τεχνική του.

Οι τραγικά όμορφες εικόνες των αθλίων του Buero ταξίδεψαν το κοινό που βρέθηκε εκεί και χειροκρότησε την παράσταση. Και το πιο σημαντικό; Ίσως κάποιοι από αυτούς να πήραν κάτι μαζί τους φεύγοντας…. Κάτι να σκεφτούν…..

«Πρόβα» είστε σε καλό δρόμο. Συνεχίστε και να θυμάστε πάντα… «Εχθρός του καλού… είναι το καλύτερο!»

Γιώργοοοο!!! Τι θα γίνει επιτέλους παιδί μου με εκείνα τα φώτα;