ΠΟΦΠΠ (Πολιτιστικές Ομάδες Φοιτητών Πανεπιστημίου Πατρών) Ο Ορφέας στον Άδη

Την Τρίτη 18/5/2010 στο θέατρο της ΘΕ.Σ.Π.Ι. (στο ισόγειο των φοιτητικών κατοικιών στη Δουρούτη) φιλοξενήθηκε στα πλαίσια του 7ου Πανελλήνιου Φεστιβάλ Φοιτητικού Θεάτρου το έργο του Τένεσσυ Ουίλιαμς "Ο Ορφέας στον Άδη", (Orpheus Descending)που παρουσιάστηκε από το Θεατρικό Τμήμα των ΠΟΦΠΠ (Πολιτιστικές Ομάδες Φοιτητών Πανεπιστημίου Πατρών)

Τα έργα του Τένεσσι Ουίλιαμς (Tennessee Williams 1911-1983) υπήρξαν πάντοτε όχι μόνο από τα αγαπημένα τον θεατρικών ομάδων (ερασιτεχνικών και μη) αλλά και αυτοσκοπός ηθοποιών και σκηνοθετών. Με την αίγλη του κλασσικού προσελκύουν συνεχώς οπαδούς,  που με τις όποιες ευκολίες τους (σχετικά απλά σκηνικά και κουστούμια) επιχειρούν να δώσουν το δικό τους στίγμα πάνω σε όσα ο συγγραφέας προσπαθεί να αφηγηθεί.

Πριν προχωρήσω στο έργο και την φιλότιμη προσπάθεια της ομάδας θα ήθελα να αναφερθώ εν συντομία στον συγγραφέα καθώς μόνο μέσα από τον ποιος ήταν και τους δαίμονές του μπορούμε να κατανοήσουμε και να προσεγγίσουμε το έργο του καλύτερα. Σε όλη του την εργογραφία βασίζεται σε αυτιοβιογραφικά στοιχεία.

Η αδελφή του Rose μία ντελικάτη καλλονή έπασχε από σχιζοφρένεια. Ακολουθώντας τις θεραπευτικές μεθόδους της εποχής, οι γονείς τους την υπέβαλαν σε λοβοτομή, δημιουργώντας μόνιμη αναπηρία σε όλη της τη ζωή.  Ο ίδιος πάλευε συνεχώς με την κατάθλιψη, τον αλκοολισμό την χρήση ναρκωτικών ουσιών και βαρβιτουρικών καθώς και με τον φόβο ότι θα αρρώσταινε και ο ίδιος αναπόφευκτα από σχιζοφρένεια. Πέθανε μόνος σε ηλικία 71 ετών σε ένα ξενοδοχείο από ασφυξία καθώς πνίγηκε με το καπάκι ενός μπουκαλιού, παίζοντας το γνώριμο του παιχνίδι ανάμεσα σε αλκοόλ και βαρβιτουρικά. Παρόλο που επιθυμούσε να αποτεφρωθεί και να σκοπιστούν οι στάχτες στον κόλπο του Μεξικού, θάβεται στον οικογενειακό τάφο στην πόλη που μισούσε, το Σαιντ Λούις, δέσμιος όλων αυτών που των καταδυνάστευαν στην ζωή ακόμα και μετά θάνατον.

Ακολούθησε δηλαδή μέχρι τέλους την πορεία των ηρώων του, που κινούνται μέσα σε ένα σκοτεινό και αποπνικτικό σκηνικό, αδυνατώντας να ξεφύγουν από αυτό. Η κάθαρση και η λύτρωση δεν αποτελούν δεδομένα για τους ήρωες του, που ζουν τα πάθη τους παγιδευμένοι σε καταστάσεις σχεδόν πάντα από ανάγκη και όχι από επιλογή. Ο θεατής συμπάσχει μαζί τους και ζει κάτι από τις εικόνες ,που κουβαλούσε στην ψυχή του και τον κατέτρεχαν μέχρι το θάνατό του.

Η εύθραυστη Λάουρα του Γυάλινου Κόσμου δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας αντικατοπτρισμός της αδελφής του και  ο αδελφός της Τομ, που παλεύει να ξεφύγει από την Λάουρα που πρέπει να προστατεύει για μια ζωή, ο ίδιος ο συγγραφέας που καταπιέζεται από τα «πρέπει» της έκπτωτης εγκαταλελειμένης μητέρας του. Ο Τομ εγκαταλείπει τελικά και εκείνος τις 2 γυναίκες αλλά στο τέλος ο συγγραφέας μοιάζει να απολογείται στην αδελφή του δια μέσου του ήρωά του

"Oh, Laura, Laura, I tried to leave you behind me, but I am more faithful than I intended to be! I reach for a cigarette, I cross the street, I run into the movies or a bar, I buy a drink, I speak to the nearest stranger - anything that can blow your candles out! for nowadays the world is lit by lightning ! Blow out your candles, Laura - and so good-bye." Η Λάουρα σβήνει τα κεριά και το έργο τελειώνει.

Στο ίδιο πλαίσιο είναι ενταγμένο και το έργο ο «Ορφέας στον Άδη» το οποίο παρουσίασε η εν λόγω θεατρική ομάδα. Ένα έργο δουλεμένο με μεράκι και πείσμα αλλά που δυστυχώς δεν κατάφερε να ξεπεράσει το κείμενο και να αποδώσει τους εφιάλτες, την πάλη των ηρώων που αδυνατούν να κάνουν την υπέρβαση και εν τέλει την παράδοση τους στη μόνη τους λύτρωση, τον θάνατο.

Οι ηθοποιοί ντυμένοι με κουστούμια, που στην πλειοψηφία των ρόλων δεν εξυπηρετούσαν το κείμενο, ήταν ενδεικτικά της αναποφασιστικότητας του σκηνοθέτη σχετικά με την απόδοση του κειμένου. Πώς θα ήθελε να αποδοθεί τελικά το έργο; Με απόλυτη ακρίβεια ενταγμένο στο χρονικό του πλαίσιο και τις κοινωνικές συνθήκες (ρατσισμός κτλ) ή σβήνοντας τελείως το πλαίσιο αυτό και απελευθερώνοντάς το μέσα από τη διαχρονικότητά του; Δεν κατάφερε ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Με ρούχα που άλλοτε ήταν πραγματικά ρούχα, άλλοτε προχειροραμένες φόδρες (αναγκαίο κακό μιας ερασιτεχνικής ομάδας, αρκεί να ισχύει για όλους και να υπηρετεί 1 και μόνο ματιά πάνω στο κείμενο), αδυνάτιζε τις ερμηνείες και αποσπούσε τον θεατή.

Η ίδια σύγχυση επεκτείνοντας και στα σκηνικά. Ο σκοτεινός, αποπνικτικός κόσμος του Ουίλλιαμς που απεικονίζεται στο μαγαζί των παππουτσιών και η αντίθεσή του με το όνειρο, την φυγή, την πάλη για το καλύτερο που απεικόνιζε το ζαχαροπλαστείο, δεν ήταν εμφανής. Η επιλογή των χρωμάτων, η σύνθεση του σκηνικού και ειδικά οι υφασμάτινοι φιόγκοι καρφιτσωμένοι στους «τοίχους» του σκηνικού δεν βοηθούσαν ιδιαίτερα. (Ιδιαίτερη ήταν η στιγμή όπου η χριστιανή του αμερικάνικου νότου βλέπει σε όραμα την εκκλησία, και τη ζωγραφίζει, με 3 τρούλους στο πνεύμα του greek summer).

Μία παράσταση με περιορισμένους πόρους, που μεταφέρεται εκτός της σκηνής της για να παιχτεί αλλού φυσικά και δεν μπορεί να απεικονίσει ρεαλιστικά την εποχή του έργου (γράφτηκε το 1945) αλλά αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για την συγκεχυμένη μίξη ρεαλιστικών μερών του σκηνικού (πχ το μαύρο τηλέφωνο εποχής και η ασορτί ταμειακή μηχανή) με τους φιόγκους, τα πρόχειρα υφάσματα σε ρόλο κουρτινών και όχι μόνο. Η αισθητική και η ολοκληρωμένη εικόνα δεν είναι θέμα χρημάτων και μία ερασιτεχνική ομάδα καλείται σε κάθε παράσταση να το αποδείξει υπερνικώντας αυτά τα εμπόδια.

Τα σκηνικά τέλος ήταν μικρότερα της σκηνής αλλά το θέατρο είχε τις μαύρες κουρτίνες πίσω από τις οποίες μπορούσαν να κινούνται αθέατοι οι ηθοποιοί. Κάτι που δεν εκμεταλλεύτηκαν οι ηθοποιοί με αποτέλεσμα ενώ οι θεατές να παρακολουθούν το δρώμενο, πίσω από τα σκηνικά και μπροστά από τις κουρτίνες να περιφέρονται άσχετοι συμμετέχοντες στο έργο.

Απόλαυσα την παράσταση στο κατάμεστο για ακόμα μία φορά θέατρο. Όπως κάθε φορά, έτσι και την Τρίτη το όνομα του Τένεσσι Ουίλλιαμς τράβηξε θεατές και από την πόλη, γεγονός ιδιαίτερα δύσκολο για το θέατρο της ΘΕ.Σ.Π.Ι. που βρίσκεται εκτός πόλης. Είδα ένα έργο που ξεκίνησε με έναν ρυθμό που οφείλονταν κατά κύριο λόγο στην κουτσομπόλα-αφηγήτρια, η οποία ξεπερνώντας τις όποιες αδυναμίες (σαρδάμ, τα άδεια ποτήρια που πισωγύριζαν την τεχνική της) κατάφερε να δώσει τον ρυθμό και σε κάποιο βαθμό σωστά, το κλίμα του έργου, ακολουθούμενη αρμονικά από τη συντροφιά της. Το παρελθόν της πριγκηπέσας που από την χαρούμενη παρανομία του έρωτα και της ποτοαπαγόρευσης έφτασε στο σήμερα, ανέραστη, πουλημένη στον άρρωστο σύζυγο χωρίς πάθος ή παιδιά, παγιδευμένη στο ίδιο της το δημιούργημα, το μαγαζί των παπουτσιών

Ο ίδιος ο συγγραφέας μιλώντας για το έργο του, έγραψε «Σε μία πρώτη ανάγνωση ήταν και παραμένει ακόμη το παραμύθι ενός αγοριού με ελεύθερο πνεύμα που περιπλανιέται σε μία συμβατική κοινωνία του Νότου και δημιουργεί την εικόνα μιας αλεπούς μες στο κοτέτσι. Αλλά κάτω από την οικεία πλέον επιφάνεια είναι ένα έργο σχετικά με τις αναπάντητες ερωτήσεις που στοιχειώνουν τις καρδιές των ανθρώπων και την διαφορά ανάμεσα στην συνέχεια του να τις θέτεις και την αποδοχή τον στερεότυπων απαντήσεων, που δεν είναι καθόλου απαντήσεις»

Ο μάγος αναφορά στην αρχαία τραγωδία, παρακολουθώντας τις εξελίξεις, η κοπέλα, που αρνήθηκε να υποταχθεί στα «πρέπει», που τις επέβαλαν και ψάχνει κάτι να αρπαχτεί και να ξεφύγει από μία κοινωνία που την εξοστράκισε, ακόμα και αν αυτό είναι ένας πληρωμένος έρωτας πάλεψαν με την προσωπική τους αλήθεια να αποδώσουν το ρόλο τους. Εξαιρετικός στον ρόλο του αν και στημένος στην κινησιολογία του ο «κακός», άρρωστος σύζυγος της πριγκηπέσας.

            Σε πολλές σκηνές δυστυχώς οι δευτεραγωνιστές έπαιζαν καλύτερα και κάλυπταν την πριγκηπέσα και τον Βαλεντάιν, που δεν κατάφεραν να με πείσουν για την αναπόφευκτη αλληλουχία των γεγονότων. Η όμορφη πριγκηπέσα ξεκίνησε χωρίς ρυθμό, οχυρωμένη πίσω από στημένες κινήσεις (υπήρχε σκηνή όπου όλοι οι ηθοποιοί κινούσαν ταυτόχρονα με τον ίδιο τρόπο τα χέρια τους, χωρίς να έχει καμία σκηνική λογική απλά γιατί δεν ήξεραν τι να τα κάνουν) και μόνο προς το τέλος κατάφερε να βρει τον ρυθμό. Δεν κατάφερε να με πείσει ότι ήταν εγκλωβισμένη, ότι ερωτεύτηκε και ότι κατάφερε να υπερβεί τους συμβιβασμούς που η ίδια επέλεξε μέσα στην τραγική ειρωνία του ότι επέλεξε για σύζυγό της τον δολοφόνο του πατέρα της. Δεν κατάφερε λοιπόν να ξεσπάσει αληθινά, να διεκδικήσει το δικαίωμα της στην φυγή με τον άνθρωπο που αγάπησε ξανά για να οδηγηθούμε στην ατάκα του φινάλε που απογείωσε την παράσταση….  Ο απατημένος σύζυγος πυροβολεί και η πριγκηπέσα σωριάζεται φαρδιά – πλατιά στο πάτωμα στην αγκαλιά του Βαλεντάιν (εραστή) ο οποίος έχει τα χέρια του στην εγκυμονούσα κοιλιά της που έχει δεχτεί τις φανταστικές σφαίρες. Τη ρωτά λοιπόν… - Σε πέτυχε; Και εκείνη ζώντας τη στιγμή, υπερβαίνει το κείμενο και αυτοσχεδιάζοντας απαντα – Ναιαιαιαιαι… πνίγοντας όλα όσα είχε χτίσει με την έντασή του ο συζυγοκτόνος σε ένα ποταμό γέλιου από τις κερκίδες.

Αυτές είναι οι στιγμές που μένουν κλείνοντας η αυλαία. Η σύζυγος του Σερίφη έπαιζε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με την Αμάντα του Γυάλινου Κόσμου 15 χρόνια πριν (σε σημείο που μπαίνω σε πειρασμό να βάλω εκείνες τις φωτογραφίες με αυτές και να πω ποια είναι σε ποια παράσταση) ενώ οι υπόλοιποι ηθοποιοί πλαισίωσαν με συνέπεια, ο καθένας με το ταλέντο του, την ψυχή και την δουλειά που κατέθεσε κατά την διάρκεια των προβών.

Όσον αφορά τον Βαλεντάιν… όχι μόνο δεν ήταν αλεπού σε κοτέτσι αλλά φαινόταν όταν έβλεπε τον ρόλο διεκπεραιωτικά. (Να πω τις ατάκες και να του δίνω.) Ο βασικός ήρωας του έργου, έμοιαζε να ακολουθεί αντί να κινεί τις εξελίξεις. Η ομορφιά έγινε ωραιοπάθεια, παράταιρη προς αυτή που πρέσβευε ο συγγραφέας δίνοντας την εντύπωση ότι ούτε ο ίδιος κατάλαβε ποιος ήταν ο Βαλ -που επελέχθη να υπηρετήσει-, αφήνοντας το κοινό να προσπαθεί να μαντεύσει από το κείμενο και όχι από την υποκριτική του.

Α… και κάτι τελευταίο για τους συντελεστές…. Όταν βλέπετε ότι ο κόσμος απέχει κυριολεκτικά 10 εκατοστά από την άκρη της σκηνής, δεν βάφουμε όλους τους άντρες στη σειρά με μαύρο μολύβι ματιών, μάσκαρα και ότι άλλο βρέθηκε μπροστά μας. Αυτά είναι για περιπτώσεις που το κοινό είναι πιο μακριά, αλλιώς υπογραμμίζεις τις μανιέρες και τις αδεξιότητες των ηθοποιών, γελοιοποιώντας τους.

Αναγνωρίζω ότι είμαι ιδιαίτερα σκληρή για ένα έργο που θα ξανάβλεπα με ευχαρίστηση αλλά έχοντας μελετήσει παλιά κάποια πράγματα για τον συγγραφέα και συναντώντας συνεχώς τον διακαή πόθο των συμμετεχόντων σε ομάδες να ανεβάσουν Τένεσσι Ουίλλιαμς απλά για να πουν ότι το έκαναν, χωρίς να έχουν καταλάβει τίποτε ούτε για το έργο του, ούτε για όσα προσπαθούσε ο ίδιος να μας πει, εκνευρίζομαι. Σαν να του βάζουμε ένα τσιρότο στο στόμα και να του λέμε «σκάσε, πέθανες, τώρα θα τα πω εγώ τι κατάλαβα».

Εσύ τι κατάλαβες καλό μου;

Το θέατρο δεν είναι τίποτε άλλο… από το να αφηγείσαι ιστορίες. Αλλά δεν φτάνει μόνο να έχεις μάθει τα λόγια της ιστορίας. Πρέπει να την έχεις νοιώσει, να την έχεις βάλει μέσα σου, απ’ άκρη σ’ άκρη του κορμιού σου, σε ψυχή, καρδιά και μυαλό. Να την αφήσεις να σε ταξιδέψει, να την παλέψεις και να της παραδοθείς προκειμένου να κάνεις την υπέρβαση του προσώπου σου και να γίνεις η ιστορία. Προκειμένου να έρθει η κάθαρση…. Το θυμόμαστε άραγε ακόμα αυτό;

Ἐστὶν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι’ ἀπαγγελίας, δι’ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν

 

Αποχαιρετώντας την ομάδα της Πάτρας και την προσπάθειά τους, οφείλω να τους αποδώσω ένα μεγάλο ευχαριστώ. Στο πάτωμα μαζί μου στεκόταν μία παλιά ΘΕ.Σ.Π.Ι.τισα, την οποία είχα απαγάγει από το νοσοκομείο, με το φλεβοκαθετήρα, για να ξεφύγει για λίγο από την πραγματικότητα. Για εκείνες τις ώρες που τις προσφέρατε μακρυά από το νοσοκομείο, υποκλίνομαι…. Και σας χειροκροτώ.

Οι συντελεστές της παράστασης ήταν

Ηθοποιοί:

Μπιόυλα Μπίνιγκς: Μελίνα Παπαλαμπροπούλου–Τσιρίδου

Ντόλλυ Χάμμα : Γιώτα Σερεμέτη

Πήγουη Μπίνινγκς: Ηλίας Παναγιωτόπουλος

Ντογκ Χάμμα :  Κώστας Αρβανίτης

Κάρολ Καρτρήρ : Αλεξάνδρα–Βενετία Σταμάτη

Εύα Τεμπλ : Νάντια Κάντσου

Σίσσυ Τεμπλ : Αναστασία Σίμου

Μάγος : Κώστας Κουτρουμπής

Βαλεντάιν Ξαβιέ : Κυριάκος Μίχος

Βη Τάλμποτ : Ζαφειρία-Χριστίνα Πουλάκου

Πριγκηπεσσα Τόρρανς : Κωνσταντίνα Ρηγάκη

Τζέημπ Τόρρανς : Δημήτρης   Τσικούρης

Σερίφης Τάλμποτ : Θεόδωρος Στρέκλας

Ντουμπίνσκι : Παναγιώτης Λογγίνος

Γυναίκα : Φελίσια Κάκου

Ντέιβιντ Κατρηρ : Αντώνης Πρέτζας

Νοσοκόμα Πόρτερ : Φωτεινή Παπαρηγοπούλου

Α κλόουν: Χριστίνα Ρεσβάνη

Β κλόουν: Τάσος Χρυσόπουλος

Σκηνοθεσία Κώστας Κουτρουμπής – Χριστίνα Ρεσβάνη

Κουστούμια : Δημήτρης Τσικούρας, Αλεξάνδρα-Βενετία Σταμάτη, Χριστίνα Ρεσβάνη

Σκηνικά : Η ομάδα

Μουσική επιμέλεια: Σαμέτ Χαλήλ, Γιάννης Κοντοχριστόπουλος

Φώτα: Σαμέτ Χαλήλ, Γιάννης Κοντοχριστόπουλος